فراز و نشیبهای استفاده از ماهواره در ایران

          در این تایپیک از پاشاست قصد داریم نگاهی هرچند اجمالی به فراز و نشیبهای استفاده از ماهواره در ایران که در پی جمع آوری تجهیرات دریافت از ماهواره به بحث روز تبدیل شده است، داشته باشیم. لازم بذکر است که در این مقاله از اطلاعات و مقالات مجله TELE-satellite استفاده شده است.

بدنبال ورود رسیورهای باندC به ایران، مجلس شورای اسلامی در بهمن ماه سال 73 طرحی را از تصویب گذراند که به موجب آن هرگونه خرید و فروش، نگهداری و استفاده از تجهیزات ماهواره جرم محسوب شده و با متخلفین از آن طبق قانون برخورد میشود و بر اساس تبصره ای از همین قانون تنها به شرکت مخابرات، صدا و سیما،برخی از سازمانها و موسسات و در نهایت سفارتخانه های کشورهای خارجی اجازه داده شد تا از برنامه های ماهواره استفاده کنند.

        از آن زمان تاکنون برخورد مجریان قانون با این مقوله فراز و نشیبهای بسیاری داشته است. در این میان نیروهای انتظامی هر از چندگاهی اقدام به جمع آوری تجهیزات دریافت از ماهواره کرده و به تبع آن عده ای از مردم هم خودشان استفاده از آنرا به حالت تعلیق در آورده و پس از مدت کوتاهی مجددا اقدام به نصب تجهیزات کرده اند. در این مدت صدا و سیما سعی کرده است که کیفیت و کمیت برنامه های خود را افزایش دهد و به همین منظور از سویی سالانه تعداد زیادی برنامه تلویزیونی در داخل تولید و سریالها و فیلمهای خارجی زیادی هم خریداری کرده و پس از حذف صحنه های غیرعرفی از تلویزیون نمایش داده است و از سوی دیگر تعداد کانالهای تلویزیونی را برای داخل کشور از دو به هفت رسانده و تعداد کانالهای استانی را هم به بیست و هشت  کانال افزایش داده است و همواره بر این امید است که از این طریق بتواند با استفاده روزافزون از ماهواره مقابله کند که البته شواهد حکایت از آن دارد که در این کار به موفقیت چندانی دست نیافته است چرا که وجود محدودیتهای عرفی و قانونی  دست برنامه سازان تلویزیونی را برای تولید برنامه های متنوع بسته است وهمین امر باعث کمبود شدید برنامه های سرگرم کننده در در جامعه ایرانی شده و از اینرو هر روز تعداد بیشتری از مردم  اقدام به نصب تجهیزات ماهواره میکنند و مدام آمار استفاده از ماهواره در ایران بالا میرود بصورتی که طبق تخمینها امروزه حدود پنج میلیون خانواده ایرانی برنامه های ماهواره را دریافت میکنند.

     با توجه به رسمیت زبان فارسی درایران و وجود تعداد زیاد کانالهای فارسی  بر روی ماهواره Hotbird در 13 درجه شرقی، بیشترین تعداد از استفاده کنندگان از ماهواره دیشهای خود را به سمت این ماهواره تنظیم میکنند. ماهواره دوم که در میان مردم ایران محبوبیت زیادی دارد ماهواره Turksat در 42 درجه شرقی است چرا که پس از فارسی،زبان ترکی  در ایران استفاده وسیعی دارد. ماهواره بعدی که اکثر مردم ترجیح میدهند در کنار هاتبرد داشته با شند Arabsat در 26 درجه شرقی است. Nilesat در7 درجه غربی و  Telstar12در 15 درجه غربی هم در رتبه های بعدی قرار دارند. برخی از مردم هم که میخواهند کانالهای داخلی و استانی را با کیفیت خوب دریافت کنند دیششان را روی Intelsat902 در 62 درجه شرقی  قرار میدهند.

     اولین رسیورهای آنالوگ که وارد ایران شدند، دستگاههای از مارکهای کره ای و چینی از قبیل Winersat و Kyte بودند که با ورود به عصر دیجیتال ریسورهای متعدد با مارکهای گوناگون وارد بازار شدند ولی در نهایت مارکهایی از قبیل Starsat، Strong و ... که قیمت پایینتری نسبت به سایر مدلها داشتند بازار را تسخیر کردند، چون بدلیل غیرقانونی بودن استفاده از تجهیزات ماهواره، همیشه این امکان وجود دارد که توسط نیروهای انتظامی توقیف شود و استفاده کننده ایرانی نمیخواهد درصورت وقوع چنین اتفاقی چیز زیادی را از دست بدهد. اکثر رسیورهای مورد استفاده در ایران از نوع FTA هستند که عموما از طریق آپگرید نرم افزاری کانالهای هک شده را باز میکنند و از طرف دیگر به دلیل بالا بودن قیمت خشاب و کم کانالهای کارتی، کاربران علاقه زیادی به استفاده از رسیورهای کارت خور ندارند. اکثر رسیورهای مورد استفاده در ایران با مارکهای گوناگون در منطقه آزاد تجاری جبل علی در کشور امارات مونتاژ شده و به ایران قاچاق میشوند و در حدود 70 تا 85 هزار تومان قیمت دارند.

     با توجه به اینکه دریافت سیگنالهای باند ku با دیشهای کوچکتر امکان پذیر بوده و بدلیل محدودیتهای قانونی که در بالا اشاره شد، اکثرا از دیشهای 90 سانتیمتری و حتی کمتر استفاده میشود. این دیشها عموما در کارگاههای کوچک صنعتی ساخته میشوند و به دلیل سادگی و نداشتن تجهیزات اضافی با قیمتی در حدود 6 تا 12 هزار تومان بفروش میرسند. برای استفاده از کانالهای چند ماهواره از سوئیچهای ساده DiSEqC که با توجه به مارک آنها قیمتی در حدود 2 تا 6 هزارتومان دارند استفاده میشود. دیشهای موتوری به ندرت دیده میشوند و استفاده از مولتی سوئیچها در مجتمعهای مسکونی در حال گسترش است. بالا بودن کیفیت صدا و تصویر کانالهای دیجیتال که با فرمت MPEG-2 پخش میشوند، تعداد زیاد کانالهای قابل دریافت که هر روز هم بیشتر شده و حق انتخاب بیشتری به کاربران میدهد، تنوع تجهیزات در بازار سیاه و قیمتهای پایین از عوامل دیگری هستند که مردم ایران را برای استفاده از ماهواره  ترغیب میکنند.

      با گذشت 12 سال از تصویب ممنوعیت استفاده از کانالهای ماهواره ای و بی توجهی بسیاری از مردم به آن بنظر میرسد این قانون کارایی لازم را برای اجرا نداشته و قانونگذاران در صدد برآمده اند قانون دیگری را در این زمینه وضع کنند که در نتیجه طرحی با عنوان استفاده مدیریت شده از ماهواره تهیه کرده و بحثهای فراوانی هم در مورد اجرایی بودن آن انجام شده است و درصورت تصویب آن باید منتظر چگونگی اجرا و نتیجه آن بود.

      در هرحال با وجود ممنوعیت دریافت کانالهای ماهواره ای، سایر کاربردهای سیستم ارتباطات ماهواره در ایران به سرعت در حال گسترش است. استفاده از موبایل ماهواره ای ثریا، سیستم موقعیت یاب ماهواره ای GPS، اینترنت ماهواره ای و ... به سرعت در حال همه گیر شدن است. امروزه در ایران از ماهواره برای هواشناسی، زمین شناسی، استخراج نفت و گاز، تحقیقات کشاورزی، بانکداری و ... استفاده گسترده ای میشود. جدیدا ایران به جمع کشورهای دارای ماهواره پیوسته و در نظر دارد دومین ماهواره خود را در آینده ای نزدیک در مدار قرار دهد.